Wajang golèk pop -3

Wajang is een leenwoord in het Nederlands uit het Javaans. In het Javaans betekent wayang letterlijk "schaduw" of "schim". De afgeleide betekenis van dit woord is een bepaalde vorm van poppenspel, waarin gebruik wordt gemaakt van schaduw- of lichteffecten.

Hoewel wajang meestal refereert aan het schimmenspel met behulp van leren poppen (wayang kulit), wordt het woord daarnaast ook gebruikt voor opvoeringen met driedimensionale poppen (wayang golèk), met platte houten poppen (wayang gedhog) en zelfs voor een toneelstuk met zwijgende acteurs-dansers (Wayang Wong). Voorwaarde bij dit laatste is wel dat het stuk gebaseerd moet zijn op de Indiase heldendichten Ramayana en Mahabharata. De Indiërs hebben veel invloed gehad op de Indonesiërs. Hierop volgend hebben de Indonesiërs een eigen versie van de heldendichten, welke in grote lijnen lijken op de originele heldendichten.

Sinds 2003 staat Wajang Kulit vermeld op de lijst van meesterwerken van het orale en immateriële erfgoed van de mensheid. Een bekend Javaans wajangspeler (dhalang) is Slamet Gundono.

Geschiedenis

Het Javaanse schimmenspel is al heel oud. Het oudste bewijs van het wajangspel staat op een Midden-Javaanse inscriptie die dateert van het jaar 840, daarin wordt het woord ringgit genoemd, wat een synoniem is van het woord wayang. Het woord wayang zelf werd voor het eerst genoemd in een inscriptie uit 907. Op deze inscriptie wordt namelijk een wajangspeler genoemd samen met een danser en een komiek.

De vroegste literaire vermelding van het schimmenspel komt uit het Oud-Javaanse gedicht kakawin Arjunawiwaha, dat gedateerd is tussen 1028 en 1035. In Zang V.9 staat het volgende:

hanânonton ringgit manangis asekel mûd.a hid.epan

huwus wruh towin yan walulang inukir molah angucap

haturning wwang tresnêng wisaya malahâ tar wihikana

ri tatwanyân mâyâ sahana-hananing bhâwa siluman.

• Bij het wajangspel zijn er toeschouwers die wenen; ze worden verdrietig en raken van streek
• Ook al weten ze best dat het gesneden leer is dat beweegt en praat
• Zo is het ook met iemand die gehecht is aan de zintuiglijke waarnemingen
• Hij beseft niet dat ze er in wezen niet zijn, dat alle dingen illusie zijn

Veschillende soorten wajang

Er zijn verschillende soorten wajang naar materiaal. De belangrijkste zijn de volgende:

• Wajang koelit
• Wajang golèk
• Wajang kroetjilof Wayang Klitik
• Wajang bèbè
• Wajang gedog
• Wajang wong

Wajang golèk

Bij wayang golek (wajang golèk) worden driedimensionale houten poppen gebruikt bij de voorstellingen. Deze vorm van poppenspel zou afkomstig zijn uit China en gepopulariseerd worden door het Hof van Cirebon.